در میان موسیقیدانان بزرگی که نامشان در تاریخ موسیقی ایران ماندگار شده، خدمات ارزنده استاد ابوالحسن صبا را میتوان متفاوتتر از سایر هنرمندان برشمرد، خدمات این هنرمند ارزنده در موسیقی ایران تا اندازهایست که علیرغم گذشت سالها از فقدان زودهنگام این بزرگمرد موسیقی، مکتب صبا به عنوان یکی از مکاتب جامع موسیقی ایرانی، مورد استفاده هنرمندان بوده و چراغ راه بسیاری از هنرجویان و نوازندگان موسیقی شده است. بررسی کوششهای هنری این هنرمند عالیقدر در حوزه آموزش، آهنگسازی، تالیف کتب موسیقی، ارائه اسلوب نوین در نوازندگی و آموزش و همچنین مطالعه تفکراتش در رابطه با موسیقی ایرانی نشان میدهد که ایشان به...
ویژه نامه بهار ۱۴۰۰
آنچه در این ویژه نامه می خوانید:
- یادداشتی بر بداهه نوازی در آثار صبا/ طینوش بهرامی
- مروری بر آثار ضبط شده در آثار استاد ابوالحسن صبا/ محمد شرایلی
- صبا؛ عیارِ معیار/ در ستایش وجدان بیدار موسیقی ایران؛ استاد ابوالحسن صبا/ دکتر شاهرخ تندروصالح
- به یاد استاد ابوالحسن صبا، یگانه اختر پیشتار آسمان هنر ایران/ محمدجواد صحافی
- اثرشناسی سه تار صبا/ امیرعلی اردکانیان
از صبا هردم مشام جان ما خوش می شود
امروز زادروز صباست. در باب تاریخ تولد صبا ارجاع می دهم به گفتگویی که با دوست و پژوهشگر ارزنده جناب علیرضا میرعلینقی در این باب داشته ام. ظاهراً زادروز صبا که در پشت قرآن خانوادگی استاد صبا به تاریخ قمری درج شده بوده است توسط جناب میرعلینقی استخراج و با کوشش ایشان به تاریخ شمسی برگردان شده است. هر چه هست، فرخنده روزی و خجسته اتفاقی است.
به همین منظور و در اولین سال تأسیس مکتب صبا برآن شدیم تا ویژه نامه ای به این مناسبت انتشار دهیم. بسیاری از عزیزان تلاش کردند که برای این ویژه نامه مطلب تهیه کنند که البته گرفتاری های آخر سال سعادت همراهی شان را بر ما دریغ کرد. از همه ی این عزیزان تشکر می کنیم. استقبال بیش از حد انتظار ما از (فصلنامه) "نامۀ صبا" ما را برآن داشت تا پس از انتشار الکترونیکی زمستان نامۀ صبا و در بحبوحه ی انتشار بهارنامۀ صبا همچنان پی جوی تهیه ی مطالب دسته اول برای نشریه حاضر باشیم. همه ی مطالب ارائه شده در این ویژه نامه به منظور انتشار در این نشریه نوشته و هدیه شده اند. مقاله ی جناب محمد شرایلی نیز که قبلا در کتاب معظم "اسطورۀ صبا" (به کوشش علی دهباشی) منتشر شده بود توسط نویسنده ی آن با ملاحظات جدید و تجدیدنظر به ویژه نامه اضافه شده است. مقاله ی تکمیلی در مورد اثرشناسی صبا نیز توسط جناب امیرعلی اردکانیان تهیه شده که به تشریح آثار ضبطشده از سه تار صبا پرداخته است. جناب محمدجواد صحافی نیز شرح حال مختصر و مفیدی از زندگی صبا ارائه داده اند. همچنین آقای دکتر شاهرخ تندرو صالح از اهالی رسانه و روزنامه نگار برجسته، متنی پرمایه در باره ی صبا نوشته اند که مایه ی امتنان ماست. یادداشتی هم از طینوش بهرامی در مورد بداهه نوازی در آثار صبا نوشته شده که با اختصار به بررسی این مسئله می پردازد. آرزومندیم که تلاش تیم مکتب صبا موردپسند و استفاده ی شما عزیزان قرار گیرد و امیدواریم با اشتراک نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود، ما را در ادامه ی این راه همراه و پشتیبان باشید.
این مقاله برای نخستین بار در کتاب «اسطورهی صبا» به همت علی دهباشی در سال ۱۳۹۳ منتشر شده و اکنون با برخی اضافات و پارهای اصلاحات در معرض دید علاقهمندان قرار گرفته است.
[لطفاً جهت ملاحظۀ تصاویر به ویژه نامه مراجعه فرمایید]
مقدمه
نام ابوالحسن صبا در اغلب حوزههای موسیقی ایرانی در قرن حاضر نامی آشناست. اسناد بهجامانده از فعالیت هنری وی در گسترهای بیش از سی سال با تنوع و دگرگونیهای شکلی و محتوایی بسیار، از جمله مهمترین منابع سیر تحولِ تفکر و اجرای موسیقی ایرانی است. آثار بهجامانده از صبا شامل کتابهای آموزشی و ردیف موسیقی ایرانی برای برخی سازها،...
بداهه نوازی مفهومی است که به شدت مورد سوءتفاهم قرارگرفته است و نه تنها در موسیقی ایران بلکه در همه ی فرهنگ های موسیقایی دارای تعاریف عجیب و در حد الهام و دستیابی به موسیقی از منابع متافیزیکی است. سخن در باب بداهه نوازی به طور اختصاصی فرصت دیگری می طلبد اما آنچه در این یادداشت کوتاه مایلم درباره اش بحث کنم بداهه در آثار صباست. منظور از آثار صبا البته آثار ضبط شده و به طور اخص نواخته های سه تار اوست.
در میان هجده اثر ضبط شده از سه تار صبا دوازده تای آن بدون همراه و سلو است که بین یک تا بیست دقیقه طول دارند. در اجراهای طولانی تر این مجموعه غالباً صبا تصنیفی یا تصنیف هایی...
با صبا در چمن لاله
موسیقی از جمله بنیادهای تمدنی جهان مدرن است . این شاخص آن گاه ماهیت و قدرت خود را در فرایند توسعه و تحول فرهنگی هنری نشان میدهد که قادر باشیم جلوه های برتری اش را در تاریخ و حیات معنوی ملت، فرهنگ و هنر بازبینی کنیم. با نگاهی گذرا به تاریخ تحولات موسیقی ایران، به این نکته میرسیم که موسیقی اصیل ما، تجربه هایی ژرف از اندیشمندان و نواندیشان را در کارنامۀ خود دارد: تجربه هایی که هر کدام، حرفی از حروف الفبای تحول ما در توسعه پذیری و مدرن اندیشی است.
نخستین گام در پژوهش "الفبای تحول" موسیقی اصیل ایران، پذیرفتن رسما لخط و شیوه نامه هایی است که از پیشگامان...
آثار نواخته شده توسط ابوالحسنخان صبا با ساز سهتار از اهمیت تاریخی و موسیقایی فراوانی برخوردار هستند. اهمیت تاریخی سهتار وی در آن است که وی از جمله نوازندگان سهتارِ چهار دهه ابتدایی قرن حاضر است که اثری از سهتار باقی گذاشته است و نواخته های او با سهتار (در کنار آثار به جا مانده از احمد عبادی در دهه ۱۳۳۰) حجم عظیمی از نواختههای سهتار در دهه های ابتدایی قرن را شامل میشوند. به طور خلاصه، آثار به جا مانده از سهتار وی (صرفنظر از نواخته های موچول خانم پروانه و تک صفحهی احمد عبادی با رضاقلی میرزا ظلی) از قدیمیترین اصوات و آثار به جا مانده از سهتار هستند. اهمیت موسیقایی سه...